Powieść Bolesława Prusa pt. „Lalka” była początkowo publikowana w odcinkach ukazujących się w „Kurierze Codziennym” (od września 1887 r. do maja 1889 r.). Wydanie jej w formie książkowej nastąpiło w 1890 r. Tytuł tej realistycznej i zarazem pozytywistycznej powieści nawiązuje do postaci Izabeli Łęckiej (jako pustej arystokratki) oraz motywu „teatru świata”, gdzie wszyscy ludzie są tylko marionetkami.
Narrator w „Lalce” jest wszechwiedzący i trzecioosobowy. Drugi typ narracji to narracja pierwszoosobowa, występująca w Pamiętniku starego subiekta.
Fabuła „Lalki” skupia się na życiu głównego bohatera – Stacha Wokulskiego, a także na pięciu wątkach:
Bogaty warszawski kupiec – Stanisław Wokulski zakochuje się bez pamięci w zubożałej arystokratce – Izabeli Łęckiej. Jako młody chłopak Wokulski w dzień pracował w sklepie, w nocy zaś się uczył. Po klęsce Powstania Styczniowego, w którym wziął udział, zesłano go do Irkucka. Wróciwszy do Polski, ożenił się ze starszą od siebie wdową – Małgorzatą Pfeifer. Po jej śmierci odziedziczył spory majątek i sklep, w którym pracował. Po tym jak zakochał się od pierwszego wejrzenia w Izabeli Łęckiej pojechał do Bułgarii, aby zdobyć tam majątek. Wówczas zaczął wkradać się w łaski arystokracji, a także znosił ciągłe wahania nastrojów Izabeli, która raz go odpychała, raz była dla niego łaskawa. Wokulski wykupił kamienicę T. Łęckiego, a gdy zauważył flirtującą ze Starskim Izabelę – wyjechał do Paryża.
Tam spotykał się z dawnym przyjacielem – Suzinem i genialnym wynalazcą – Geistem. Wrócił do Polski, gdy dowiedział się o rosnącym do niego uczuciu ze strony Izabeli. Przyjechał do Zasławka, gdzie odpoczywała cała warszawska śmietanka towarzyska. Wtedy też Wokulski wyznał miłość Łęckiej. Pod presją rodziny Izabela zgodziła się w końcu wyjść za Stanisława, który za jej namową sprzedał swój cały majątek, w tym także sklep. Po pewnym czasie wyszło na jaw, że Łęcka zgubiła zaręczynowy medalion od Stacha (zrobiony z cudownego materiału Geista). Stach po nieudanej próbie samobójczej, popadł w letarg, a później po prostu zniknął. Po śmierci ojca Izabela wstąpiła do zakonu.
Stanisław Wokulski – to połączenie romantyka i pozytywisty. Z jednej strony interesował się nauką, postępem, techniką i był dobrym handlowcem oraz racjonalistą, z drugiej natomiast – był nieprzytomnie zakochany w Izabeli i z miłości do niej mógł zrobić wszystko. Warto podkreślić, że wszystkich ludzi mierzył tą samą miarą, nie zważając na ich pochodzenie, lecz na pracowitość oraz sumienność.
Izabela Łęcka – niepospolicie piękna kobieta, żyjąca w świecie salonów. Ta blondynka o niebieskich oczach była kapryśna, zadufana w sobie i nigdy nie parała się pracą. Według niej pary powinny kojarzyć się z uwagi na urodzenie i wielkość ich majątku. Ideał męskości stanowił dla niej posąg Apolla. Nie była zdolna do miłości, a mężczyznami – gardziła.
Ignacy Rzecki – stary subiekt oraz wierny przyjaciel Wokulskiego. Jest człowiekiem minionej epoki romantyzmu, poukładanym, żyjącym ustalonym rytmem, a także dobrym i oddanym pracownikiem. Uwielbia wszelkie politykowanie i wierzy, że z pomocą Bonapartego Polska odzyska niepodległość. Pod koniec książki widoczne są w nim oznaki rozczarowania i poczucia pustki. Przyczynia się do tego głównie postępowanie Wokulskiego.
Tomasz Łęcki – ojciec Izabeli, bankrut;
Szuman – Żyd i trzeźwo myślący przyjaciel Wokulskiego;
Henryk Szlangbaum – Żyd i subiekt w sklepie Wokulskiego;
Stary Szlangbaum – ojciec Henryka, lichwiarz i współpracownik Wokulskiego, który odkupił od niego sklep wraz z całym jego dobytkiem;
Pani Stawska – uboga, szlachetna i piękna kobieta, matka Heleny;
Baronowa Krzeszowska – mieszkanka kamienicy Łęckich, fanatycznie przywiązana do zmarłej córki, to ona oskarżyła Stawską o kradzież lalki;
Baron Krzeszowski – próżny, antypatyczny człowiek, rozwodnik;
Prezesowa Zasławska – bogata arystokratka, chcąca pomagać biednym;
Suzin – przyjaciel Wokulskiego z czasów w Syberii;
Julian Ochocki – naukowiec, kuzyn Łęckiej; Geist – francuski profesor chemii i wynalazca; Kazimierz Starski – krewny Zasławskiej i Łęckiej.
Akcja „Lalki” rozgrywa się w ciągu niecałych dwóch lat: 1878 i 1879 r. Jednakże czas fabuły jest dłuższy. Inna perspektywa czasowa została bowiem wprowadzona dzięki pamiętnikowi starego subiekta. Czasy opisywane w tych rozdziałach sięgają wojen napoleońskich, a także Wiosny Ludów z 1848 r.
Miejsce akcji „Lalki” to przede wszystkim bardzo realistycznie i szczegółowo opisana Warszawa. B. Prus ukazał ją na kilku planach:
W „Lalce” zostały przedstawione takie warstwy społeczne ówczesnej Warszawy jak: arystokracja, szlachta ziemiańska, mieszczaństwo i lud. Dwoma pozostałymi miejscami akcji jest Paryż i arkadyjski Zasław wraz z okolicami.
Zostaw komentarz